
«Οι μαθηματικοί έπρεπε να κατασπαραχθούν από θηρία ή να καούν ζωντανοί" (McCabe).
"Η Υπατία ήταν ένα πρόσωπο που χώριζε την κοινωνία σε δύο μέρη:
αυτούς που την θεωρούσαν θαύμα του φωτός και αυτούς που την έβλεπαν σαν απόστολο του σκότους."
(Elbert Hunnard)
«Στην Υπατία,
που στην λάμψη σου, στα λόγια σου κλίνω γόνυ και υψώνω το βλέμμα μου προς τον έναστρο ουρανό του πνεύματός σου.
Γιατί προς τον ουρανό τοξεύει η πράξη σου, προς τον ουρανό οδηγεί των λόγων σου η ομορφιά, θεϊκή Υπατία.
Ω συ των πνευματικών επιστημών υπέρλαμπρο αστέρι».
Παλλαδάς, «Ύμνος εις την Υπατίαν», Anthologia Graeca
Πίστευε σε:
1ον) ανάσταση της ψυχής προ του σώματος και άνευ σώματος.
2ον) διαρκή αναδημιουργία του κόσμου.
3ον) άρνηση της εγέρσεως της σαρκός, υπό τη χοϊκή - επίγεια μορφή της.
Η Υπατία ήταν το πρώτο θύμα του μίσους εναντίον των γυναικών που συνεχίσθηκε αργότερα με τις καταδιώξεις των μαγισσών. Γι 'αυτό, όπως λέει και ο Γερμανός συγγραφέας Α . ZITTELMANN δημιουργός της βιογραφίας "ΥΠΑΤΙΑ" ,το όνομά της δεν πρέπει να εξαφανιστεί από την ιστορία.
Η κύρια πηγή για τον βίο της Υπατίας είναι ένας εκκλησιαστικός συγγραφέας ο Σωκράτης ο Σχολαστικός, σύγχρονος της Υπατίας του οποίου το έργο διακρίνεται για αξιοπιστία και ακρίβεια. Μαρτυρεί λοιπόν: "Στην Αλεξάνδρεια έζησε μια γυναίκα με το όνομα Υπατία, κόρη του φιλοσόφου Θέωνα. Είχε μια τόσο ξεχωριστή παιδεία, ώστε υπερτερούσε από όλους τους φιλοσόφοuς της εποχής της. Η διδακτική της δραστηριότητα την έφερε στην κορυφή της πλατωνικής σχολής, που ιδρύθηκε από τον Πλωτίνο. Αυτή η γυναίκα λοιπόν έπεσε θύμα μηχανορραφιών. Επειδή δηλαδή συναντιόταν συχνά με τον Ορέστη, τον αυτοκρατορικό έπαρχο της Ρώμης, διαδόθηκε στον χριστιανικό πληθυσμό η συκοφαντική φήμη ότι ήταν η Υπατία εκείνη που εμπόδιζε τον Ορέστη να καλλιεργήσει φιλικές σχέσεις με τον Κύριλλο, τον χριστιανό επίσκοπο της πόλης. Έτσι συνωμότησαν διάφοροι θερμοκέφαλοι με την καθοδήγηση του αναγνώστη της εκκλησίας Πέτρου και επιτέθηκαν στην γυναίκα πισώπλατα. Κατακρεούργησαν το κορμί της….. κομμάτιασαν τα μέλη του σώματός της... τα μετέφεραν όλα και τα έκαψαν. Η πράξη αυτή ντρόπιασε πολύ τον Κύριλλο όπως και την Εκκλησία της Αλεξάνδρειας".
Άλλη πηγή για τον βίο της Υπατίας είναι το λεξικό του Σουϊδα, λόγιο λεξικό του 10ου αιώνα όπου βεβαιώνεται η αγαμία της φιλοσόφου "έμεινε ανύπαντρη αν και ήταν πανέμορφη" και εξαίρεται η διδακτική της δραστηριότητα.
Το ότι η Υπατία ανακατεύτηκε στα πολιτικά θέματα της Αλεξάνδρειας είναι αδιαμφισβήτητο. Σαν παγανίστρια, (Η λέξη «παγανισμός» προέρχεται από την λατινική λέξη «paganus» που σημαίνει «άνθρωπος της υπαίθρου». Στην αρχαία Ρώμη, χρησιμοποιούσαν αυτήν την λέξη για όσους ζούσαν έξω από την Ρώμη, στην επαρχία, και αργότερα, όταν άρχισε να ανθίζει ο Χριστιανισμός, την χρησιμοποιούσαν για αυτούς που εξακολουθούσαν να πιστεύουν στους αρχαίους Θεούς) που ασπάστηκε την ελληνική επιστημονική σκέψη και σαν πολιτικό πρόσωπο με επιρροή, η Υπατία βρέθηκε σε πολύ επικίνδυνη θέση σε μια όλο και πιο χριστιανική πόλη. Αγνοώντας τις εκκλήσεις του Ορέστη, η Υπατία αρνήθηκε να απαρνηθεί τις ιδέες της και να ασπασθεί το Χριστιανισμό.
Ο Κύριλλος, ο οποίος αργότερα αναγορεύτηκε ο πατέρας τους δόγματος της Χριστιανικής Τριάδας και αγιοποιήθηκε για το ζήλο του «…ήταν εξέχων θεολόγος! Πέραν αυτού όμως, ήταν αυταρχικός και αδίστακτος, βίαιος και άπληστος για δύναμη, έτοιμος να χρησιμοποιήσει το πλήθος και τους φανατικούς μοναχούς, για να εκτελέσουν τις εντολές του, απέναντι στους αντιπάλους του, τους αλεξανδρινούς ειδωλολάτρες, Εβραίους και μονοφυσίτες (χριστιανούς)!»W.H.C. Frend, «The rise of monophysite»
Έβλεπε στην Υπατία μια συνεχή απειλή για τη διάδοση της Χριστιανικής πίστης, ο Κύριλλος. Τουλάχιστον έμμεσα, ήταν η αιτία του τραγικού της θανάτου. Παρά κάθε επόμενη προσπάθεια να τον απαλλάξουν από το στίγμα του δολοφόνου, το αδιαμφισβήτητο γεγονός παραμένει ότι δεν έκανε κάτι να αποτρέψει το αποτρόπαιο και βίαιο έγκλημα. Το μόνο ελαφρυντικό που μπορεί κανείς να προσφέρει σαν υπεράσπισή του είναι το ότι, τυφλωμένος από τη μανία του φανατισμού, ο Κύριλλος θεωρούσε την Υπατία ως μάγισσα εκπρόσωπο του Κακού.
Το αν ο Κύριλλος διέταξε ο ίδιος το φόνο παραμένει ανοικτό ερώτημα. Πάντως, δημιούργησε το λιγότερο το πολιτικό κλίμα που επέτρεψε μια τέτοια θηριωδία. Ο Κύριλλος αργότερα ονομάστηκε άγιος.
Ο Ορέστης ανέφερε τη δολοφονία και ζήτησε από τη Ρώμη να ξεκινήσει έρευνες. Αργότερα παραιτήθηκε και έφυγε από την Αλεξάνδρεια. Η έρευνα αναβλήθηκε πολλές φορές λόγω «έλλειψης μαρτύρων» και τελικά ο Κύριλλος ισχυρίσθηκε ότι η Υπατία ήταν ζωντανή και ζούσε στην Αθήνα.
Έκανε προσθήκες στο περιεχόμενο των "Στοιχείων" και προσπάθησε να αφαιρέσει τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι αρχάριοι στη μελέτη του βιβλίου. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η έκδοσή του εγκρίθηκε αρχικά από τους μαθητές στην Αλεξάνδρεια ,για τους οποίους γράφτηκε, και μετέπειτα από παλαιότερους Έλληνες οι οποίοι το χρησιμοποίησαν σχεδόν αποκλειστικά. Τέλος για τη κοινή εργασία με τον πατέρα της, ενημερωνόμαστε από τον Suidas ότι η Υπατία έγραψε τα σχόλια στα Αριθμητικά του Διόφαντου, στις Κωνικές του Απολλώνιου και στις αστρονομικές εργασίες του Πτολεμαίου.
Η Υπατία ανέπτυξε ακόμα μια συσκευή για τη διύλιση του νερού, ένα όργανο για τη μέτρηση της στάθμης του νερού και ένα διαβαθμισμένο υδρόμετρο από μπρούτζο για τη μέτρηση της ειδικής βαρύτητας (πυκνότητας) ενός υγρού.
Αρκετοί συγγραφείς μνημονεύουν τις διδασκαλίες της Υπατίας σαν Χριστιανικές στο πνεύμα. Πραγματικά, η Υπατία αφαίρεσε το πέπλο μυστηρίου με το οποίο είχε καλυφθεί αυτή η νέα θρησκεία, συζητώντας με τέτοια ευκρίνεια για τις πιο πολύπλοκες αρχές της ώστε πολλοί νεοφώτιστοι στη Χριστιανική πίστη εγκατέλειψαν το Χριστιανισμό για να γίνουν μαθητές της. Η Υπατία αποδείκνυε λογικά την παγανιστική (ειδωλολατρική) καταγωγή της Χριστιανικής πίστης, αλλά και εξέθετε τα υποτιθέμενα θαύματα που οι Χριστιανοί πρόβαλαν σαν σημάδια "θείας προτίμησης", αναλύοντας τους φυσικούς νόμους που διέπουν τα φαινόμενα.